Người giàu tiêu tiền

Mộ bạc tỷ của bà bán bún. Ảnh: VNN

Mỗi lần tôi về quê, bà mẹ già lại nói, con hãy bỏ tiền đóng góp xây nhà thờ họ đại tôn, nhà thờ chi và xây thêm cái khác cho gia đình. Khi bố mẹ mất đi, con cháu có chỗ quay về thờ cúng, gặp gỡ, biết đâu là nguồn gốc. Khổ thân cụ, cứ tưởng tôi là đại gia.
Quê tôi nhiều người làm ăn phát đạt nên xây nhà thờ hoành tráng. Họ muốn làm rạng rỡ cho tổ tiên, tỏ lòng hiếu lễ, nhưng đôi lúc cũng muốn thiên hạ phải bái phục vì số tiền bỏ ra. Có nhà thờ giá hàng triệu đô la, cái mèng cũng hàng tỷ bạc.

Báo chí đưa tin, có vị quan chức cấp tỉnh chi khoản tiền khủng xây nhà thờ họ rộng tới 7.000 m² giữa một vùng quê nghèo; một đại gia ở Hà Nội bỏ ra hàng trăm tỷ dựng nhà thờ người cha liệt sĩ tại quê nhà.
Chưa kể nhiều đại gia bỏ hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng để mua đất xây “biệt thự” cho tương lai và cả người thân đã khuất. Hai khu nghĩa trang Lạc Hồng Viên (Hòa Bình) và Vĩnh Hằng (Hà Tây) rộng hàng trăm hecta, được qui hoạch một cách cầu kỳ, là một ví dụ . Mới tuần trước, dân chúng lại rỉ tai nhau về ngôi mộ ba tỷ ở Tây Ninh của bà bán bún có tài sản ước tính cả ngàn tỷ đồng.
Trong khi đó ở phương Tây, người giầu lại làm khác. Cách đây hơn 100 năm, Alfred Nobel, nhà hóa học, một nhà kỹ nghệ, người phát minh ra thuốc nổ và là triệu phú người Thụy Điển, đã dùng tài sản của mình để sáng lập ra Giải thưởng Nobel. Hiệu ứng giải thưởng uy tín nhất hành tinh này khỏi phải bàn.
Thời nay, Bill Gates và Warren Buffett đóng góp từ thiện mấy chục tỷ đô la, giúp hàng chục triệu người thoát bệnh AIDS, bệnh ỉa chảy, mù mắt ở châu Phi.

The Castle – Smithsonian. Ảnh: Ngọc Dung

Cuối tuần rỗi rãi, tôi thường cho hai con nhỏ đi thăm các bảo tàng Smithsonian ở thủ đô Washington DC (Hoa Kỳ). Thăm thú nơi đây, các cháu có thể học rất nhiều về tự nhiên, môi trường, khoa học, lịch sử và cả nghệ thuật mà không cần đọc sách hay xem bài vở ở trường một cách nhàm chán.
Người tài trợ đầu cho Viện là một nhà khoa học Anh quốc có tên là James Smithson (1765-1829). Cho dù chưa bao giờ đến nước Mỹ, nhưng ông lại tặng cho quốc gia này số tiền 104.960 đồng vàng, tương đương với 500.000 Mỹ kim (khoảng 10 triệu đô la thời giá hiện nay), một tài sản khổng lồ lúc đó.
Theo di chúc, tài sản sẽ được trao cho chính phủ Mỹ, nếu người cháu Hungerford không có người nối dõi. Ông Hungerford mất năm 1835 và không có người thừa kế, tài sản trên được giao lại cho Hoa Kỳ. Và Viện Smithsonian được thành lập.
Smithsonian thu thập và tàng trữ tranh ảnh, hiện vật quí hiếm của nước Mỹ. Hiện có khoảng 137 triệu sưu tập và trở thành điểm tới thăm, nghiên cứu và học thuật của hàng chục triệu người mỗi năm.
Bắt đầu là hơn một chục triệu đô la, bằng số tiền một đại gia Việt bỏ ra xây nhà thờ cho cha, sau gần 170 năm, người Mỹ đã biến thành tài sản Smithsonian vô giá.
Bệnh viện và trường đại học nổi tiếng khắp thế giới Johns Hopkins ở Maryland đến nay đã có 37 giải Nobel. Khu đại học và bệnh viện rộng lớn trên do nhà hảo tâm Johns Hopkins (1795 – 1873), một thương gia giầu có, đóng góp 10 triệu đô la, một khoản hiến tặng lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ lúc bấy giờ.

Johns Hopkins Hospital. Ảnh: HM

Thế hệ sau đã biến khoản tiền kia, có lẽ không nhiều hơn tài sản của bà bán bún Việt Nam mà con cháu hiện đang tranh cãi, thành hệ thống các trường đại học và bệnh viện mang tên Johns Hopkins có mặt ở nhiều nơi, và giá trị khó mà tính bằng tỷ đô la.
Người giầu ở nhiều nước trên thế giới thường hiến tặng tiền của cho tương lai, nên tài sản của họ thường tăng gấp bội ngay cả khi từ giã cõi đời mà chính họ không thể ngờ tới.
Tiền hảo tâm cho giáo dục, y tế, bảo tàng, viện trợ nhân đạo như chống AIDS, bình đẳng giới, bảo vệ môi trường, giúp xóa đói giảm nghèo, hay cả nạn nhân chiến tranh, đã làm tên tuổi của họ sống mãi.
Thử hỏi một vài thập kỷ nữa, liệu có ai còn nhớ nhà thờ hàng chục triệu đô của một đại gia Hà Nội hay ngôi mộ giá vài tỷ đồng của bà bún Nam Bộ. Nhưng nếu họ làm theo như cách James Smithson hay Johns Hopkins thì sự thể sẽ khác.
Làm ra tiền đã khó, tiêu thế nào cho có văn hóa và đóng góp hảo tâm, gây hiệu ứng xã hội một cách tốt đẹp cho tương lai còn khó hơn nhiều.
Hiệu Minh Blog